Viêm mũi dị ứng là nỗi ám ảnh quen thuộc của nhiều người mỗi khi thời tiết thay đổi hay môi trường ô nhiễm. Cơn hắt hơi liên tục, chảy nước mũi, nghẹt mũi và cảm giác ngứa ngáy khó chịu khiến sinh hoạt, giấc ngủ và hiệu suất làm việc đều bị ảnh hưởng.
Mục lục
Vậy điều gì khiến căn bệnh tưởng chừng “nhẹ nhàng” này lại dai dẳng đến thế? Cùng Innocare Pharma tìm hiểu chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng hiệu quả trong bài viết dưới đây.
Nguyên nhân gây viêm mũi dị ứng
Các chất gây dị ứng trong nhà
Không gian sống tưởng chừng an toàn lại chính là nơi chứa nhiều dị nguyên tiềm ẩn. Phổ biến nhất là bụi nhà, lông vật nuôi, xác gián và nấm mốc. Trong đó, nấm mốc được xem là thủ phạm “thầm lặng” khi phát tán hàng triệu bào tử cực nhỏ vào không khí, dễ dàng xâm nhập vào mũi và phế quản.
Một số loại nấm thường gặp như Alternaria, Cladosporium, Aspergillus và Penicillium. Những bào tử này có thể tồn tại dai dẳng, đặc biệt trong môi trường ẩm thấp hoặc ít thông thoáng, khiến người bệnh dễ tái phát các triệu chứng dị ứng quanh năm.
Các chất gây dị ứng ngoài không khí
Bên cạnh dị nguyên trong nhà, phấn hoa là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm mũi dị ứng theo mùa. Mỗi khu vực địa lý có những loại cây đặc trưng tạo ra phấn hoa khác nhau:
- Betulaceae: nhóm cây bạch dương và bulô, thường gặp ở vùng khí hậu ôn đới phía Bắc.
- Oleaceae: cây tro và ô liu, phổ biến tại vùng khí hậu Địa Trung Hải.
- Fagaceae: bao gồm các loài cây sồi.
- Cupressaceae: họ cây bách thường gặp ở khu vực phía Nam.
Ngoài ra còn có phấn hoa lúa, phấn hoa cỏ armoise, hay nhiều loài cây dại khác. Ở những quốc gia có hệ thống giám sát không khí, người bệnh có thể theo dõi bản đồ phấn hoa hoặc truy cập các trang web của RNSA (Mạng lưới quốc gia giám sát phấn hoa) để biết thời điểm phấn hoa đạt đỉnh, từ đó chủ động phòng tránh và kiểm soát triệu chứng tốt hơn.
Các chất gây dị ứng nghề nghiệp
Một số nghề nghiệp đặc thù có nguy cơ cao tiếp xúc với dị nguyên gây viêm mũi dị ứng mạn tính. Chẳng hạn:
- Công nhân ngành cao su tiếp xúc thường xuyên với mủ cao su.
- Thợ làm bánh dễ bị dị ứng với bột mì và enzyme trong bột.
- Thợ cắt tóc thường bị kích ứng do chất persulfate trong thuốc nhuộm.
- Nhà sinh vật học, bác sĩ thú y tiếp xúc nhiều với lông động vật hoặc mẫu sinh học.
Đáng chú ý, có những trường hợp dị ứng chéo tức là cơ thể phản ứng với các dị nguyên có cấu trúc tương tự nhau. Ví dụ, người bị dị ứng với phấn hoa Betulaceae có thể phản ứng với một số thực phẩm như đào, táo, cà rốt, rau mùi tây, cần tây, kiwi hoặc bơ. Vì vậy, trong quá trình khai thác bệnh sử, bác sĩ thường hỏi thêm về các biểu hiện bất thường khi ăn uống như sưng môi, rát họng, tê đầu lưỡi hoặc nổi mẩn quanh miệng đây có thể là dấu hiệu cảnh báo dị ứng chéo.
Dấu hiệu nhận biết viêm mũi dị ứng
Triệu chứng phổ biến
Viêm mũi dị ứng thường khởi phát với các biểu hiện điển hình ở đường hô hấp trên như:
- Hắt hơi liên tục, đặc biệt vào buổi sáng hoặc khi thay đổi nhiệt độ môi trường.
- Chảy nước mũi trong, loãng, không đặc như trong cảm cúm.
- Nghẹt mũi, đôi khi chỉ nghẹt một bên, khiến người bệnh phải thở bằng miệng.
- Ngứa mũi, ngứa họng, kèm cảm giác khô rát hoặc ngứa sâu trong vùng mũi – họng.
Những triệu chứng này thường xuất hiện ngay sau khi người bệnh tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên như phấn hoa, bụi mịn, lông thú cưng, nấm mốc hoặc thời tiết lạnh đột ngột.
Triệu chứng kèm theo
Ngoài các dấu hiệu tại mũi, viêm mũi dị ứng còn có thể ảnh hưởng đến các cơ quan lân cận:
- Ngứa và chảy nước mắt, mắt đỏ, sưng nhẹ, dễ nhạy cảm với ánh sáng.
- Đau đầu, cảm giác nặng vùng trán hoặc quanh hốc mắt do sung huyết niêm mạc.
- Mệt mỏi, mất ngủ, giảm tập trung, đặc biệt khi bệnh kéo dài hoặc tái phát nhiều lần.
- Một số trường hợp có thể kèm ho khan, khàn tiếng hoặc ngứa da, nhất là ở người có cơ địa dị ứng.
Phân biệt viêm mũi dị ứng với các bệnh mũi khác
- Viêm mũi dị ứng: Dịch mũi trong, không màu; triệu chứng xuất hiện sau khi tiếp xúc với dị nguyên; thường đi kèm ngứa mũi, hắt hơi liên tục, chảy nước mắt, tái phát theo mùa hoặc kéo dài quanh năm.
- Viêm mũi thông thường (do virus, cảm lạnh): Dịch mũi đặc, có màu vàng hoặc xanh; có thể kèm sốt nhẹ, đau họng, mệt mỏi; thường khỏi sau vài ngày điều trị.
- Viêm xoang: Nghẹt mũi và chảy mũi đặc kéo dài, đau nhức vùng mặt, trán hoặc má; giảm khứu giác; thường cần điều trị lâu hơn và có thể kèm biến chứng nếu không kiểm soát.
Nhận biết sớm các dấu hiệu đặc trưng của viêm mũi dị ứng giúp người bệnh phân biệt đúng nguyên nhân gây ra triệu chứng và có hướng điều trị phù hợp, tránh để bệnh trở thành mạn tính hoặc dẫn đến các biến chứng ở tai – họng – xoang.
Các phương pháp chẩn đoán viêm mũi dị ứng
Để xác định chính xác viêm mũi dị ứng, bác sĩ thường tiến hành chẩn đoán dựa trên khai thác bệnh sử và thăm khám lâm sàng. Người bệnh sẽ được hỏi về thời điểm xuất hiện triệu chứng, yếu tố môi trường, tiền sử dị ứng của bản thân và gia đình.
Bên cạnh đó, một số xét nghiệm chuyên sâu có thể được thực hiện như:
- Test lẩy da (Skin prick test): giúp xác định dị nguyên gây phản ứng bằng cách nhỏ và chích nhẹ các chất nghi ngờ lên da.
- Xét nghiệm máu (IgE đặc hiệu): đo nồng độ kháng thể IgE nhằm đánh giá mức độ dị ứng trong cơ thể.
- Nội soi mũi: kiểm tra niêm mạc mũi, xác định tình trạng sưng viêm, polyp hoặc tổn thương kèm theo.
Nhờ kết hợp các phương pháp này, bác sĩ có thể phân biệt viêm mũi dị ứng với các bệnh lý mũi xoang khác và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp nhất cho từng trường hợp.
Cách điều trị viêm mũi dị ứng hiệu quả
1. Điều trị đặc hiệu (giải mẫn cảm)
Đây là phương pháp duy nhất tác động trực tiếp vào nguyên nhân gây bệnh, giúp cơ thể giảm nhạy cảm với dị nguyên theo thời gian. Liệu pháp này thường được áp dụng cho người bệnh có xét nghiệm xác định rõ dị nguyên như phấn hoa, mạt bụi nhà hoặc lông thú.
Nguyên tắc điều trị là đưa một lượng rất nhỏ dị nguyên đã được tinh chế vào cơ thể, tăng dần liều theo thời gian để hệ miễn dịch dần “làm quen” và không còn phản ứng quá mức. Có hai hình thức phổ biến:
- Tiêm dưới da (SCIT): được thực hiện tại cơ sở y tế, yêu cầu theo dõi sát để tránh phản ứng toàn thân.
- Ngậm dưới lưỡi (SLIT): tiện lợi hơn, có thể sử dụng tại nhà theo hướng dẫn bác sĩ.
Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu thường mang lại hiệu quả sau 6 – 12 tháng và có thể duy trì tác dụng nhiều năm sau khi ngừng điều trị.
2. Điều trị bằng thuốc
Thuốc được dùng nhằm kiểm soát triệu chứng, cải thiện hắt hơi, nghẹt mũi, sổ mũi và ngứa mũi. Việc lựa chọn thuốc phụ thuộc vào mức độ bệnh, độ tuổi và tình trạng sức khỏe của người bệnh.
Các nhóm thuốc thường dùng gồm:
- Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid: giúp giảm viêm, là lựa chọn hàng đầu cho các trường hợp viêm mũi dị ứng dai dẳng. Hoặc có thể tham khảo sản phẩm xịt mũi xoang PlasmaKare X-Spray Light
- Thuốc kháng histamin: có dạng uống hoặc xịt, giúp giảm ngứa, hắt hơi, chảy nước mũi.
- Thuốc kháng leukotriene: hỗ trợ kiểm soát viêm mũi dị ứng ở bệnh nhân có kèm hen phế quản.
- Thuốc co mạch: chỉ nên dùng ngắn hạn (dưới 5 ngày) để giảm nghẹt mũi, tránh lạm dụng gây sung huyết hồi ứng.
- Glucocorticoid đường uống: được chỉ định trong các trường hợp nặng, nhưng không nên dùng kéo dài do nhiều tác dụng phụ.
Tất cả thuốc cần sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ, đặc biệt với người có bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc khác để tránh tương tác.
3. Phẫu thuật hỗ trợ
Phẫu thuật không phải là phương pháp điều trị viêm mũi dị ứng trực tiếp, nhưng có thể được chỉ định trong các trường hợp cấu trúc mũi bất thường như lệch vách ngăn, polyp mũi, thoái hóa cuốn mũi… Những can thiệp này giúp đường thở thông thoáng hơn, hỗ trợ hiệu quả cho quá trình điều trị nội khoa.
4. Chăm sóc và điều trị tại nhà
Song song với điều trị y tế, người bệnh cần duy trì các biện pháp hỗ trợ tại nhà để giảm tái phát và kiểm soát triệu chứng:
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: giúp làm sạch dị nguyên, giảm viêm và ngứa.
- Giữ không khí trong nhà sạch và ẩm vừa phải (30–50%), tránh khói thuốc, khói bếp, bụi mịn.
- Sử dụng máy lọc không khí có màng lọc HEPA để loại bỏ phấn hoa, bụi và lông thú.
- Giặt chăn ga, vỏ gối bằng nước nóng định kỳ và phơi khô dưới nắng để tiêu diệt mạt bụi.
- Tăng cường sức đề kháng bằng chế độ dinh dưỡng giàu vitamin C, omega-3, kết hợp luyện tập thể dục thường xuyên.
5. Điều chỉnh lối sống và phòng ngừa lâu dài
Phòng bệnh là yếu tố cốt lõi giúp kiểm soát viêm mũi dị ứng hiệu quả. Người bệnh nên:
- Tránh tiếp xúc trực tiếp với các dị nguyên đã xác định.
- Hạn chế ra ngoài vào mùa phấn hoa, sử dụng khẩu trang chuyên dụng khi cần.
- Duy trì tâm lý thoải mái, tránh căng thẳng kéo dài vì stress có thể làm triệu chứng nặng hơn.
- Ngủ đủ giấc và giữ môi trường sống thông thoáng, sạch sẽ.
Trên đây là những thông tin cơ bản về nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách điều trị viêm mũi dị ứng, giúp bạn hiểu rõ hơn để phòng ngừa và kiểm soát bệnh hiệu quả. Ngoài ra, bạn có thể ghé qua cửa hàng Innocare Pharma để lựa chọn các sản phẩm hỗ trợ xịt mũi giúp làm sạch, thông thoáng và bảo vệ mũi họng tốt hơn nhé.
